Bərdə türbəsi

Orta əsr Azərbaycan memarlığının ən qiymətli abidələrindən biri hesab edilən Bərdə türbəsi, mübaliğəsiz demək olar ki, ən çox dağılmış abidələrdən biri idi. Lakin 60-cı illərdə tikinti üzərində bərpa işləri aparılmış və abidə əvvəlki görkəmini tapmışdı.
Türbənin gövdəsinin xarici diametri 10 metr, salamat qalmış hissəsinin hündürlüyü isə 14 metrdir (Günbəzin yuxarı örtüyünə qədərki məsafə nəzərdə tutulur). İçəridən abidə yeraltı sərdabədən və qapıları olan onüzlü daxili sərdabədən ibarətdir. Sərdabə bu dövr üçün ənənəvi olan formaya malikdir: xaçvari yerləşmiş və mərkəzi dördbucağa bitişik olan dörd ədəd dərin taxça. Abidənin yerüstü hissəsinin daxili quruluşu xüsusilə maraqlıdır. Aşağıdan boru şəklində başlayan bina 2 metr hündürlükdə 8,7 metrədək, onbucaqlıya çevrilir. Lap yuxarıda isə onbucaqlı dairə olur. Türbənin divarları fiqurlu düzülmüş adi və kaşılanmış kərpiclə üzlənmişdir. Həm də kaşılanmış kərpic qüllənin gövdəsi boyunca dəfələrlə təkrarlanan «Allah» sözü əmələ gətirmişdir. Adi qırmızı kərpiclər üfüqi, kaşılanmış kərpiclər isə şaquli vəziyyətdə düzülmüşdür. Memar türbənin baştağının zəngin ornament bəzəyinə müstəsna dərəcədə böyük diqqət vermişdir. Belə ki, hər iki baştağ kufı kitabələr və ornamentlərlə bəzədilmiş haşiyəyə malikdir. Haşiyələrin daxili sahəsi bütünlüklə həndəsi rəsmli, kaşi şirəli ornament bəzəkləri ilə doldurulmuşdur.
Abidənin salamat qalmış ikiqat paralel divar qalıqlarından və digər türbələrlə oxşarlıqdan aydın olur ki, türbənin üst örtüyü ikiqat olmuşdur.
Türbənin bəzəyi ornamentlərdən və müxtəlif formalı kitabələrdən ibarətdir. Kitabələr həm məzmun, həm də tərtibat etibarı ilə müxtəlifdir. Kitabələrdən salamat qalmış parçaları sayəsində hazırda onların mənası, demək olar ki, tamamilə aydınlaşdırılmışdır. Tamamilə dağıdılmış yeganə kitabə cənub portalın açırımı üzərindədir. Çox ehtimal edilir ki, burada xatirəsinə türbə ucaldılmış şəxsin adı vaxtilə həkk olunmuşdu. Üzərindəki kitabədən məlum olur ki, türbə 1322-ci ildə Naxçıvanlı memar Əhməd Əyyub oğlu tərəfindən tikilmişdir.

 

Barda Tomb

Barda Tomb is one of the most valuable monuments of Azerbaijan architecture of the middle ages; without exaggeration it is possible to say that it was one of the most destroyed monuments. But restoration work on the construction had been done in 60th and the monument restored its previous look.
The external diameter of the Tomb body is 10 meters; the height of the whole part is 14 meters (the distance between the upper cover and the cupola is not counted). The monument consists of an underground tomb and the inner tomb with doors. The tomb has a form which is traditional and popular for that time: there are four deep cross form niches connected to the quadrangle at the centre. The inside structure of the ground-based part of the monument is especially interesting. The lower part of the building has a form of a pipe; starting from 2 meters till 8.7 meters height it is turned to decagonal. At the very top the decagonal circle is formed. The tomb’s walls were covered by figural placed simple and glazed bricks. Also, glazed brick cover the tower body repeating the word “Allah”. Simple red bricks have been placed in a horizontal line and glazed bricks – in a vertical line. The architect paid great attention to the tomb arch’s rich ornament. So, both arches have edges decorated with Kufic inscriptions and ornaments. The inside area of the border was completely illustrated with geometrical figures and glazed ornament.
From the safe twofold parallel wall remainders of the monument and its similarity with other tombs it is clear that the tomb top cover is twofold.
The tomb’s ornament consists of ornaments and different shaped inscriptions. The content and the structure of the inscriptions are different. The meaning of writings on the pieces of inscriptions that remained safe was studied and it could be said that were totally explained. The only completely destroyed inscription is located on the south portal bay. It is supposed that a private name was written here to whom the tomb had been dedicated. From the inscriptions it was made clear that the tomb was built by architect Ahmad the son of Eyyub from Nakhichivan in 1322.